Aciz Sağlık

İdrar, böbreklerden ürinasyon yöntemiyle salgılanan ve üretra aracılığıyla boşaltılan çoğu zaman steril durumda, vücudun yan ürünü olan bir sıvıdır. Asidik olmayan bu sıvı, çözeltilerini barındıran memeli canlıların vücutlarındaki sıvının içeriğindeki mineral, inorganik ve benzeri maddelerin dengesini sağlamak amacıyla idrar torbasından dışarıya çoğunlukla cinsel organlar yardımıyla atılır. İdrarın meydana gelmesi, vücutta mineral ve diğer maddelerin dengesinin sağlanmasına yardımcıdır. Vücutta olması gerekenden fazla bulunan ve ya vücuda zararlı olan maddeler idrar yolu ile dışarı çıkarılır. İdrar, içinde erimiş ve ya süspansiyon halinde bulunan bir çok maddeyi uzaklaştırır. Ayrıca idrarın pH değeri 5.0 – 8.0 arasındadır.

İdrar, dışkı ile birlikte iki temel boşaltım maddesinden biridir ve oluşumu ise şu şekildedir;

Kan, böbrek atar damarlarıyla böbreklere ulaşır. Kandaki zararlı maddeler ile yararlı maddeler nefronlardan geçer.
Süzülme esnasında kan içindeki yararlı maddeler nefronlarda geri emilir ve tekrar kana aktarılır.
Süzülerek temizlenen bu kan, böbrek toplar damarı aracılığıyla böbreklerden çıkar.
Süzülme işleminin ardından kalan tuz ile suyun fazlası ile üre, idrarı meydana getirir.
Üretilen idrar, üreter yardımıyla idrar kesesine aktarılır ve burada toplanır.
İdrar, üretra aracılığıyla vücuttan dışarıya atılır.

Ek olarak böbrekler 10-20 dakikada bir vücudumuzdaki kanı süzer. Bu işlem günde 100-150 defa tekrarlanır. Bir günde yaklaşık 500 litre kan böbreklerimiz aracılığıyla süzülerek 1,5 litre idrar üretilir. Bu da bir insanın hayatı boyunca ortalama 45 000 litre idrar ürettiği anlamına gelir.

İdrarın oluşumuna ve boşaltımına yardım eden böbrek ve idrar yolu ile ilgili çeşitli hastalıklar da mevcuttur. Bu hastalıklar genel olarak böbrek ve idrar yollarının gelişme bozukluklarına bağlı anomalileri, iltihaplanmaları , kistleri, iyi ve kötü huylu tümörleri kapsar.

Böbrek ağrısı: Böbrek ağrısının nedenleri farklılık gösterebilir. Bunlar içinde; böbrek taşı, böbreklerden idrar akışının tıkanıklık sebebiyle düzensizliği, böbrek uru, böbreklerden çıkan zehirli atıkları mesaneye aktaran borularda taş, ur ve ya kan pıhtısı, böbrek apsesi olabilir. Ağrılar esnasında terleme ve kusma da görülebilir.

Böbrek taşı: İdrarda bulunan oksalat billurlarının oluşturduğu böbrek taşları, kum tanesi boyutunda olabildiği gibi pinpon topu büyüklüğünde de olabilir. Ufak taşlar böbrekten kolaylıkla atılabilir. Büyükler ise böbreklerden mesaneye ilerlerken şiddetli ağrılara sebep olurlar. Göğsün yukarı ve ön kısmında, kaburgaların altında, ani ve şiddetli ağrı sezilir. Terlemeye ve kusmaya da rastlanabilir. İdrarın rengi bulanık ve ara sıra kanlıdır.

İdrar torbası iltihabı: İdrar torbasının bakteri ve virüsler nedeniyle iltihaplandırılması sonucu meydana gelen bu hastalığa, tıp dilinde sistit adı verilir. Hastanın karın bölgesinin alt kısmında ve bacak aralarında ağrı mevcuttur. Giderek idrar yapma ihtiyacı artar. İdrar yaptıktan sonra da mesanede ve ya penisin ucunda şiddetli ağrı sezilir. Bazı durumlarda idrar yollarında yanma ve kanlı idrar da görülebilmektedir. Ağrıları bastırmak için, karına sıcak su torbası yerleştirilir.

İdrar tutukluğu: Mesane dolu olmasına rağmen idrar yapılamaz. Karnın alt kısmı gerginleşmiştir. Bastırılınca ağrı sezilir. Tıp dilinde akut retansiyonismi verilen bu durumun nedenleri farklılık göstermektedir. Örneğin, böbreklerde taş, prostat büyümesi, idrar yollarının doğuştan kusurlu olması, fazla miktarda alkol tüketmek, mesane felci, bel soğukluğu, sinir hastalıkları ve ya üşütmek idrar tutukluğuna sebep olabilir. İlk önlem olarak hasta karnının üzerine içinde sıcak su olan bir şişe yerleştirilir. Sıcak su ile banyo yapılırken, idrar atılmaya çalışılır.

İdrar yollarında yanma: İdrar yollarında ve ya idrar yaparken yanma farklı sebeplerden kaynaklanabilmektedir. Başlıca nedenleri, bel soğukluğu, ülser, mesane iltihabı, prostat iltihabı, mesane uru, yumurtalık iltihabı, apandisit olarak sıralanabilir. Bu nedenle tedaviye geçmeden önce, hastalığı doğuran nedeni tespit etmek gerekmektedir. Tedavi, hastalığa sebep olan nedene göre gerçekleştirilir.

İdrar zorluğu: Hastanın uzun süre idrara çıkmaması şeklinde kendini gösteren bu hastalığa; tıp dilinde Anüri denmektedir. Mesane boştur. Hastada uyuklama, baş ağrısı, adalelerinde oynama ve kusmaya rastlanabilir. Sebebi böbrek hastalıkları, mesane ve ya rahim hastalıkları, yaralanma ve idrar yollarında taş bulunmasından olabilir. Tedavi için bir uzmandan yardım almak gerekmektedir.

Kan işemek: Tıp dilinde hematüri ismi verilen bu durum, önemli bir hastalığın belirtisi olabilir. Bu yüzden bir doktora danışmak gerekir. İdrarda kan görülmesi; idrar yolu iltihabı, prostat iltihabı, mesane taşı, böbrek kanaması, böbrekte taş ve ya kum, kan hastalıkları ya da bir başka hastalığın başlangıcı olabilir. Ayrıca bazı ilaçlar ve gıdalar da idrarda kan görülmesine sebep olabilmektedir. Örneğin çilek, domates, ıspanak ve ya ağrı kesici ilaçlar kan işemeye sebep olabilir.