Aciz Sağlık

Çok kısa bir zaman almasına sadece 1-2 dakika sürmesine rağmen jinekolojik muayene pek çok kadında heyecan ve korku uyandırır. Bu endişeler özellikle ilk defa muayene olacak kişilerde doruk noktasındadır. Düzenli jinekolojik muayene kadın sağlığının vaz geçilmez bir ögesidir. Herhangi bir şikayeti olsun ya da olmasın cinsel yönden aktif olan her kadının yılda bir defa muayene olması son derece önemlidir. Bu sayede kanser dahil pekçok hastalık erken devrelerde fark edilebilir ve çok kolay yöntemler ile tedavi edilebilir.

ÖYKÜ
Tüm doktor muayenelerinde olduğu gibi jinekolojik incelemenin de ilk basamağı öykü almak ya da tıbbi deyimi ile anamnez almaktır. Bu aşama son derece önemlidir. Özellikle doktorunuza ilk defa muayene oluyorsanız anamnez doktorunuzun sizi tanıması ve olası problemler ve tanı hakkında fikir edinebilmesi için son derece önemlidir.

Anamnez sırasında doktorunuz ile aranızda bir sır ortaklığı oluşur. Anamnezde doktorunuza vereceğiniz bilgiler sizin onayınız olmadan asla üçüncü kişilere iletilmez, dosyanızdaki ve kayıtlardaki bilgiler başkalarıyla paylaşılmaz. Buna eşiniz, anneniz, akrabalarınız vb. dahildir. Jinekolojik öykü ve muayeneyi diğer tıp branş muayenelerinden ayıran önemli bir özelik bilgilerin doktor ile hasta arasında kalmasıdır. Genelde öykü alma ve görüşme muayenenin yapıldığı odadan başka bir mekanda olur. Bu sırada yanınızda muayeneye beraber geldiğiniz kişiler bulunabilir. Eğer görüşmede yalnız olmak isterseniz doktorunuz bu odaya sizden başka kimseyi almayacaktır.

Kişisel bilgiler
Anamnezin ilk aşaması kişinin demografik bilgileri ile ilgilidir. Burada doktorunuz size şu soruları soracaktır:

* Adınız soyadınız
* Yaşınız
* Mesleğiniz
* Medeni durumunuz
* Eğer bekarsanız cinsel ilişkinizin olup olmadığı
* Evliyseniz bunun süresi

Jinekolojik öykü
# Adet düzeniniz. Adet kanamalarınızın kaç günde bir olduğu, kaç gün sürdüğü ve kanama miktarının nasıl olduğu
# En son ne zaman adet gördüğünüz. Son adet kanamanızın başladığı gün
# Son gördüğünüz adet kanamasının beklediğiniz zaman ve düzende bir kanama olup olmadığı,
# Ara kanamalarınız olup olmadığı,
# Adetler sırasında ağrı olup olmadığı,
# Adet öncesinde herhangi bir gerginlik vb. olup olmadığı
# Vajinal akıntınızın olup olmadığı, eğer varsa süresi, miktarı, rengi, kokusu gibi ayırıcı özellikleri,
# Vajinal kaşıntı olup olmadığı,
# Genital bölgede herhangi bir kitle, şişlik, siğil gibi anormallik olup olmadığı,

* İdrar yaparken yanma, sık idrara çıkma gibi yakınmalarınızın olup olmadığı,
* Cinsel ilişki sırasında ya da sonrasında ağrı veya kanama olup olmadığı,
* Vücudunuzda aşırı tüylenme olup olmadığı,

* En son jinekolojik incelemenin ne zaman yapıldığı, bu incelemede herhangi bir tetkik (özellikle smear testi) yapılıp yapılmadığı, eğer yapıldıysa sonuçları, muayene sonrası konulan tanı ve verilen tedavinin ne olduğu

Şu anki yakınmanız

* Doktorunuza muayene olmak için başvurmanızı gerektiren yakınmanızın ne olduğu ve bu yakınma ile ilgili gerekli olabilecek diğer sorular

Obstetrik öykü

* Daha önce hamile kalıp kalmadığınız;
* Eğer hamile kaldıysanız bunların sonuçları (düşük, kürtaj, doğum vb)
* Daha önceki hamileliklerinizde yaşadığınız sorunlar (kanama, preeklempsi vb)
* Doğumlarınızın şekli (sezaryen, normal doğum) ve tarihi
* Eğer sezaryen oldu ise bunun nedeni
* Daha önceden düşük olayı yaşadıysanız sonrasında düşük materyalinde herhangi bir genetik inceleme yapılıp yapılmadığı
* Daha önceden kullandığınız doğum kontrol yöntemleri
* Şu anda kullandığınız doğum kontrol yöntemi

Genel sağlık bilgileri

* Daha önceden tanısı konmuş kronik bir hastalığınız olup olmadığı
* Daha önceden ameliyat geçirip geçirmediğiniz (Buna jinekolojik olmayan bademcik ameliyatı, apandisit ameliyatı, estetik ameliyatlar gibi ameliyatlar da dahildir)
* Düzenli kullandığınız bir ilaç olup olmadığı;
* Bildiğiniz herhangi birşeye karşı alerjiniz olup olmadığı

Aile Öyküsü

* Ailenizde özellikle kadın hastalıkları ile ilgili kanser başta olmak üzere önemli bir hastalık olup olmadığı

Unutmayınız yukarıdaki bilgilerin hepsi özeldir ve doktorunuz sizin onayınız ya da isteğiniz olmadan bu bilgileri hiçkimseye vermez.

Eğer başvuru nedeniniz hamilelik ve takipleri ise yukarıdakilere ek olarak başka sorular da olacaktır

Eğer bu doktorunuz ile olan ilk vizitiniz değilse bu durumda doktorunuz zaten sizi tanıdığı için yukarıdaki soruların cevaplarını biliyordur. Bu durumda sadece o anki yakınmanıza yönelik sorular soracaktır.

Anamnez aşaması sona erdikten sonra doktorunuz siz ve yakınmalarınız hakkında gerekli bilgileri edinmiş ve kafasında olası tanıları ve tedavilerini planlamıştır. Bundan sonraki aşama muayenedir.

Muayene

Muayene olmadan önce tuvalete gitmeli ve mesanenizi boşaltmalısınız. Muayene odasına girdiğinizde iç çamaşırlarını çıkartmanız, size verilen örtüyü üzerinize alarak jinekolojik masaya uzanmanız ve bacaklarınızı masanın özel yerlerine yerleştirmeniz istenir. Bu aşamada size bir hemşire ya da bayan hastabakıcı eşlik edecektir. Bu çoğu hastada endişe ve korkuyu azaltır. Bu muayene pozisyonuna "jinekolojik pozisyon" ya da "litotomi pozisyonu" adı verilir. Bu pozisyon hem fiziksel hem de ruhsal açıdan gerçekten de rahatsızlık verici bir pozisyondur ancak jinekolojik muayene için en uygun yöntemdir.

Yıllık muayenenin amacı dış genital organlarla birlikte üreme sistemini oluşturan tüm organların pozisyon ve sağlık durumlarını değerlendirmektir. Muayene esnasında aklınıza takılan ya da merak ettiğiniz soruları doktorunuza yöneltmekten çekinmeyin.

Jinekolojik muayene 3 adımdan oluşur. Bunlar sırası ile dış genital organların muayenesi, spekulum incelemesi ve bimanuel muayenedir.

Dış genitallerin muayenesi
Bu aşamada doktorunuz eldivenlerini giyerek dış geniatl organları inceler. Kızarıklık, irritasyon, akıntı, kist veya kitle, genital siğil (kondilom) ya da herhangi başka bir anormallik olup olmadığını araştırır. Muayenenin bu kısmı birkaç saniye alır. Bu aşamada ağrı duyacak herhangi bir işlem olmaz.

Spekulum incelemesi
Rahim ağzını ve vajinayı incelemek için kullanılan metal ya da plastik alete spekulum adı verilir. Alet ördek gagasına benzeyen bir şekildedir. Kapalı olrak vajinaya yerleştirilir ve yavaş bir şekilde açılır. Bu sayede rahim ağzı spekulumun iki kaşığı arasında belirir. Pek çok hekim spekulumu takmadan önce ısıtmayı ya da kayganlaştırıcı kullanmayı tercih ederler. Spekulum takılırken vajinada bir dolgunluk hissedebilirsiniz. Eğer bu aşamada ağrı duyarsanız doktorunuza belirtin. Daha küçük boy bir spekulum kullanılması şikayetleri azaltabilir. Kendinizi rahat bırakabildiğiniz taktirde spekulum incelemesi ağrı ya da acıya neden olmaz. Doktorunuzun spekulumu yumuşak ve nazik haraketler ile yerleştirmesi hem sizi psikolojik olarak rahatlatır hem de acı duymanızı engeller.

Spekulum muayenesi esnasında vajina duvarları muhtamel lezyonlar, kızarıklıklar ve akıntı açısından incelenir. Aynı şekilde rahim ağzında herhangi bir yara olup olmadığı, akıntı varlığı, renk ve şekil değişikliği ve diğer anormal durumlar değerlendirilir.Enfeksiyon varlığı araştırılır. Eğer smear alınacak ise bu aşamada alınır.

Eğer spekulum takılırken ağrınız olur ise büyük olasılıkla bu kendinizi fazla kasmanıza bağlıdır. Gevşemeye çalışın. Eğer hala daha ağrı devam ediyor ise altta yatan bir problem olabilir.

Bimanuel muayene
Spekulum incelemesi ve smear alınmasından sonra spekulum vajinadan çıkartılır ve elle maueyeneye geçilir. Burada doktorunuz eldiven giydiği eli ile iki parmağını vajinaya yerleştirir.Diğer eli ise karnınızın alt kısmında kasıklara yakın olarak bulunur. Buna bimanuel (iki elle) maueyene adı verilir. Vajinadaki el ile iç genital organlar yukarıya doğru ittirilirken yukarıdaki el ile aşağı doğru bastırılır ve bu sayede organlar iki el arasında hissedilmeye çalışılır.Bu muayenenin amacı

Rahimin (uterus) büyüklüğünü, şeklini, hareket kabiliyetini değerlendirmek.
Enfeksiyon belirtisi olan hassasiyet varlığını saptamak
Yumurtalıklarda kist ya da kitle olup olmadığını, eğer var ise yapısını değerlendirmek
Pelvis içinde yer dolduran kitle olup olmadığını anlamak var ise yapısını değerlendirmektir.
Rahim üzerine baskı uygulamak genelde ağrı veren bir işlem değildir. bazı hastalar yumurtalıkların değerlendirilmesi esnasında ağrı duyabilirler ancak bu ağrı sadece işlem esnasında duyulan kısa süreli bir ağrıdır.

Ultrasonografinin yaygın olarak kullanıma girmesinden sonra özel bazı durumlar dışında bimanuel muayene eski önemini yitirmiştir. Kitle ya da şiddetli pelvik enfeksiyonlardan şüphelenilen durumlar dışında bianuel muayene günümüzde fazla kullanılmaz.

Ultrasonografi

Çağımızın bilgisayar çağı olduğu artık yadsınamaz bir gerçek. Hayatın her alanında olduğu gibi tıp alanında da bilgisayarlar artık çok önemli. Jinekolojide ise ultrason neredeyse en önemli tanı ve muayene aracı. Bu nedenle ultrasonografi ile desteklenmeyen bir jinekolojik muayene eksik bir muayenedir.

Jinekolojik muayenenin son aşaması ultrason incelemesidir. Kadın bakire olmadığı taktirde tüm jinekolojik ultrasonografiler vajinal yoldan yapılır. Genital organların değerlendirilmesinde çoğu zaman vajinal ultrasonografi, bilgisayarlı tomografiden bile daha üstündür. Karından yapılan ultrasonografi ise yeterli kalitede görüntü sağlanması açısından güçlükler yarattığından genelde kullanılmaz. Vajinal ultrasonografide mesaneniz boş olmalıdır. Doktorunuz ince uzun bir çubuğa benzeyen probu vajinanıza yerleştirir ve rahim ile yumurtalıklarınızı değerlendirir. Ultrason kist, myom gibi kitleler hakkında çok değerli bilgiler verirken enfeksiyonlar konusunda çoğu zaman herhangi bir bilgi sağlamaz.

Vajinal ultrasonogarfi adet kanaması sırasında ya da dğer vajinal kanamaların varlığında da yapılabilir. Bunun herhangi bir sakıncasi yoktur. Hamilelik sırasında ilk trimesterdaki ultrason incelemeleri de vajinal yoldan yapılır.

Vajinal ultrasonografi ağrıya ya da acıya neden olmayan, rahatsızlık vermeyen bir incelemedir.

Tüm bu aşamalar sona erdikten sonra doktorunuz tekrar giyinmenizi ve görüşme odasına dönmenizi ister. Bundan sonra size maueyene bulguları hakkında bilgi verir. Tanısını söyler, gerekli gördüğü başka incelemeler varsa bunlar hakkında bilgi verir ve nerede ne zaman yaptırabileceğinizi söyler, eğer başka bir branştan konsültasyona gerek duyarsa bunu belirtir. Son olarak da tedavinizi planlayarak reçetenizi verir. Tedavi sonrası kontrol gerekiyorsa ne zaman gelmeniz gerektiğini söyler.

Anamnezden reçeteye kadar olan tüm bu işlemler yaklaşık yarım saat kadar sürer. Jinekolojik muayene genelde rahatsızlık duymanıza ve stres yaşamanıza neden olan tatsız bir durumdur. Her kadın jinekolojik muayene masasına yatmaktan büyük sıkıtı ve gerginlik duyar. Bu durum tamemen normaldir. Eger doktorunuz ile aranızda bir güven ve rahatlık oluşmuş ise bu durumda yaşayacağınız rahatsızlık oldukça azalır.

Jinekolog kadının hayatındaki önemli kişlerden birisidir. Kadın hiç kimseyle hatta eşiyle bile paylaşamadığı bazı sırlarını jinekoloğu ile paylaşmaktadır, bu nedenle doktorunuzun yanında kendinizi rahat hissedebilmeli, dilediğiniz ve aklınıza takılan soruları sorabilmeli ve doyurucu cevaplar alabilmelisiniz.

Dikkat edilmesi gereken noktalar

Muayenenin hatalı sonuç ve yorumlara mahal bırakmaması açısından, vajinal kayganlaştırıcıların, spermisidlerin, fitillerin 1-2 gün öncesinden itibaren kullanılmaması gereklidir. Eğer cinsel ilişkide bulunulacak ise kondom kullanılmalıdır.
Menses esnasında ve özellikle ilk gününde muayene mecbur olmadıkça muayene yapılmamalıdır.
Menses esnasında ya da kanama varsa smear alınamaz.
Muayene sırasında sakin ve gevşek olmaya gayret edin.
Muayene öncesinde ve sırasında aklınıza takılan her soruyu doktorunuza sorun.